Rehabilitacja układu oddechowego - podstawowe zasady
Osoby starsze częściej niż młodsi chorują na schorzenia układu oddechowego. Zapalenie płuc, astma, przewlekła obturacyjna choroba płuc, pylice to tylko niektóre przykłady chorób, z którymi muszą się zmagać. Niestety, dojście do siebie po chorobie często zajmuje więcej czasu niż młodszym. Poniżej umieszczam kilka sprawdzonych działań wykorzystywanych w rehabilitacji układu oddechowego.
REHABILITACJA UKŁADU ODDECHOWEGO - 14 ZASAD DO WYKORZYSTANIA W DOMU I W SZPITALU
1. Jak najmniej leżeć
Przewlekłe leżenie ogranicza wentylację płuc, co zwiększa ryzyko infekcji dróg oddechowych. Osoby mało mobilne należy zachęcać do ruchu i pomagać im w aktywnościach. Chorych spędzajacych większosć czasu w łóżku powinno się jak najczęściej “wysadzać” do pozycji siedzącej, a szczególnie do posiłków.
2. Odkrztuszanie
Wiele osób starszych ma problem ze skutecznym “kaszlem”, który pozwoliłoby im pozbyć się nadmiaru wydzieliny z dróg oddechowych. Niektórym chorym, szczególnie tym z otępieniem, należy wręcz o tym przypominać. Nauka prawidłowego kaszlu to podstawa w rehabilitacji układu oddechowego. Ponadto należy zapewnić choremu środki higieniczne takie jak chusteczki czy ligninę, na którą będzie mógł odpluwać, a także umożliwić umycie rąk mydłem czy użycie płynu do płukania jamy ustnej.
3. Oklepywanie
Jest jednym z podstawowych zabiegów higienicznych drzewa oskrzelowego. Przeprowadza się je najczęściej kilka razy dziennie, oklepując klatkę piersiową od strony pleców, w kierunku od dołu do góry. Istotne jest aby robić to dłonią ułożoną w tzw. "łódkę", to jest w ustawieniu, jakie przyjmuje dłoń pełna wody. Zmniejsza to dyskomfort osoby oklepywanej. Po wszystkim prosi się osobę chorą by zakaszlała. Czasem łączy się to z inhalacjami lub “wklepywaniem” np. olejku eukaliptusowego.
4. Inhalacje
Często, na zlecenie lekarza, prowadzi się nebulizacje solą fizjologiczną lub specjalnymi lekami, które rozrzedzają wydzielinę oddechową lub powodują rozszerzeniu dróg oddechowych.
5. Gimnastyka oddechowa
Zestaw ćwiczeń oddechowych zależy od rodzaju choroby i może zostać dobrany przez fizjoterapeutę, rehabilitanta lub innego specjalistę. Jedną z najczęstszych metod jest dmuchanie w rurkę/słomkę zanużoną w wodzie. Wykonuje się to kilka razy dziennie. W przypadku chorych z otępieniem należy zwrócić uwagę, by zamiast dmuchać w rurkę, nie pili wody. W aptekach są dostępne gotowe zestawy, które nieco urozmaicają to zajęcie dzięki obecności np. kolorowych piłeczek.
6. Nauka właściwego oddychania
W zależności od występującego problemu można uczyć się np. dodatkowego wspomagania oddechu przeponą, oddychania przez lekko zaciśnięte usta (by zwiększyć ciśnienie w układzie oddechowym), wydłużania wydechu lub nawet ręcznego wspomagania oddechu przez uciskanie dolnych partii klatki piersiowej. Wykonuje się to pod okiem profesjonalisty.
7. Aktywność fizyczna bez prowokowania duszności
Ważne jest by ćwiczenia były spersonalizowane, czyli “uszyte” na miarę możliwości i potrzeb danej osoby. Generalnie zalecana jest powolna próba osiągnięcia poziomu aktywności fizycznej zalecanej dla osób starszych bez prowokowania duszności.
8. Warunki otoczenia
Zapewnienie odpowiedniej temperatury i wilgotności otoczenia również ma znaczenie. Podręcznikowo warunki te spełnia: 18-20 st. C i wilgotność 50-70%. Należy również zwrócić uwagę na odpowiednie wietrzenie pomieszczeń i bezwzględne usunięcie ewentualnej wilgoci czy zagrzybień (np. pod wykładziną, za szafą).
9. Prawidłowe nawodnienie i odżywienie
Prawidłowy stan “nawodnienia” jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania każdego organizmu. Ponadto, osoby chorujący na przewlekłe schorzenia układu oddechowego jak np. przewlekła obturacyjna choroba płuc zazwyczaj wymagają bardziej kalorycznych posiłków ze względu na zwiększony wysiłek oddechowy.
10. Zaprzestanie palenia tytoniu
Wciąż najlepsza metoda poprawy stanu płuc. Niezależnie od wieku i “stażu” palacza.
11. Szczepienia profilaktyczne
Osobom starszym zaleca się coroczne szczepienie przeciwko grypie. Ponadto warto zaszczepić się przeciwko pneumokokom. Działania te mogą znacznie ograniczyć ryzyko wystąpienia infekcji i ewentualnych późniejszych powikłań.
12. Ocena połykania
Część osób starszych miewa problemy z połykaniem, przez co częściej się krztuszą. Zwiększa to ryzyko dostania się śliny i pokarmu do dróg oddechowych i infekcji. Warto rozważyć konsultację specjalistyczną w tym zakresie.
13. Edukacja
Poznaj swojego wroga - ma to szczególne znaczenie w przypadku chorujących na choroby przewlekłe. Dzięki znajomości wczesnych objawów zaostrzenia choroby (np. zmiany charakteru kaszlu), w razie ich wystąpienia jesteśmy w stanie szybko zareagować i ograniczyć spustoszenie spowodowane chorobą.
14 . Stosowanie leków
Zdarza się, że za pogarszanie się stanu układu oddechowego odpowiada sam pacjent, który nie stosuje się do zaleceń. W razie wątpliwości co do konieczności przewlekłego stosowania leku, należy przedyskutować je ze swoim lekarzem.
Są to oczywiście podstawy, ale z praktyki wiem, że nie wszyscy są ich świadomi. Przed zastosowaniem tych metod należy skonsultować się z lekarzem, rehabilitantem lub pielęgniarką.
lek. Piotr Seiffert
